Met de komst van TV en video zijn de sprookjes van vroeger in een raar vaarwater terecht gekomen. Aan de ene kant worden ze verdrongen door de Transformers en Powerrangers, aan de andere kant beleven ze een comeback door de Disney film- en video-industrie. Inmiddels kent ieder kind de Kleine Zeemeermin, Pocahontas en de Leeuwenkoning, en dus wordt het hoog tijd dat Disney zich ook waagt aan het Lelijke Eendje, de Kikkerprins en het Meisje met de Zwavelstokjes.

Sprookjes worden al eeuwen gebruikt om kinderen ontzag in te boezemen en gevoel voor normen en waarden bij te brengen. Oorspronkelijk werden de verhalen alleen mondeling overgeleverd. Pas later kwamen er verhalenboeken aan te pas. Bij het op schrift stellen van de in omloop zijnde verhalen hebben zowel de gebroeders Grimm als Charles Perrault bergen werk verzet. Bij het schrijven van nieuwe sprookjes in de negentiende eeuw kan maar één naam als onbetwist sprookjesschrijver genoemd worden: Hans Christian Andersen.

CHARLES PERRAULT

De Franse Charles Perrault (1628-1703) geniet niet zo veel naamsbekendheid. Al in de zeventiende eeuw ging hij aan de slag om sprookjes vanuit mondelinge overlevering op schrift te stellen. Niemand kent zijn werk als Verhalen en vertellingen uit oude tijden, maar dat komt omdat ze bekend zijn geworden onder een andere naam: Contes de ma mère l'oye of Sprookjes van Moeder de Gans. In deze sprookjesreeks horen bekende sprookjes thuis als: Klein Duimpje, Roodkapje, de Gelaarsde Kat, Doornroosje en Assepoester.

DE GEBROEDERS GRIMM

Jacob Ludwig Karl Grimm (1785-1863) en Wilhelm Karl Grimm (1786-1859) begonnen in het begin van de negentiende eeuw met het verzamelen en op papier zetten van de op dat moment in omloop zijnde volksverhalen. Het resultaat was een twee delen tellend boekwerk vol sprookjes: Kinder- und Hausmärchen. In 1857 werd de verzameling, nu bekend als de Sprookjes van Grimm, nog eens fors uitgebreid. Enkele populaire sprookjes van Grimm zijn bijvoorbeeld: Raponsje, Sneeuwwitje, de Kikkerprins, Repelsteeltje, Hans en Grietje, en de Wolf en de zeven geitjes.

De sprookjes zijn voorzien van een duidelijke moraal en een "grimmig" karakter: wie niet luistert komt in de problemen, wie slecht is wordt aan mootjes gehakt. Aan het eind van het verhaal komt het voor de hoofdpersoon toch altijd weer goed, iets wat voor de slechterik in het verhaal vrijwel nooit het geval is.

De meeste sprookjes (niet alleen die van Grimm) zijn voorzien van een soms wat dubieuze ethiek. De goedheid van de mens is af te lezen aan zijn uiterlijk: de goede prinsen en prinsessen zijn wondermooi; de vervelende stiefmoeders, stiefzussen en heksen zijn foeilelijk.

Een strak onderscheid tussen de sprookjes van Grimm en die van Perrault is overigens niet echt te maken. Met name de gebroeders Grimm gingen tot ver over hun (Duitse) landsgrenzen bij het verzamelen van hun volksvertellingen zodat een overlap in de sprookjes ontstond. Sprookjes als Klein Duimpje, Roodkapje en Doornroosje zijn zowel in de boeken van Perrault als in die van Grimm terug te vinden.

HANS CHRISTIAN ANDERSEN

De Deense sprookjesschrijver Hans Christian Andersen (1805-1875) werd, eveneens in de negentiende eeuw, wereldberoemd met zijn kinderverhalen. De sprookjes zijn in meer dan tachtig talen vertaald. In de vele boeken met Sprookjes van Andersen als titel is meestal slechts een selectie opgenomen van de ruim 150 kinderverhalen die hij in zijn leven schreef. De afwisselende en tot de verbeelding sprekende verhalen lenen zich uitstekend om steeds opnieuw voorgelezen te worden.

De bekendste verhalen van zijn pen zijn: het Lelijke Eendje, de Wilde Zwanen, de Keizerlijke Nachtegaal, de Kleine Zeemeermin, de Prinses op de Erwt, de Rode Schoentjes, de Nieuwe kleren van de keizer, de Sneeuwkoningin en het Meisje met de Zwavelstokjes.

GIAMBATTISTA BASILE

Tussen de stapels sprookjesboeken bij de ramsj komt men nooit een boek tegen van Giambattista Basile (circa 1575-1632). Toch zette deze Italiaanse schrijver al in de zeventiende eeuw ook zo'n vijftig sprookjes op papier. Onder deze sprookjes komen we opnieuw Assepoester, Sneeuwwitje en de Gelaarsde Kat tegen, maar ook het inmiddels even zo beroemde sprookje Belle en het Beest.

SPROOKJES UIT 1001 NACHT

De meest bekende Oosterse sprookjesverzameling is "Sprookjes uit 1001 nacht". Dit boekwerk bevat verhalen uit voornamelijk de gehele Arabisch-Islamitische cultuur. In de Engelse taal gaan deze sprookjes dan ook meestal door het leven als Arabian Nights. De sprookjes worden ingeleid door een raamvertelling. De legendarische koningin Scheherazade trouwt met de sultan Schahriar, ondanks het feit dat hij elke morgen de vrouw waarmee hij de vorige dag getrouwd is, laat ombrengen. Om dit lot te ontkomen vertelt ze die avond een sprookje aan haar zus, zonder het einde te vertellen. De sultan, die het verhaal afluistert en benieuwd is naar de afloop, staat toe dat ze nog een dag leeft, waarna ze hetzelfde patroon trouw iedere avond herhaalt. Na 1001 nacht besluit de sultan dat Scheherazade mag blijven leven.

De collectie verhalen van 1001 nacht is gedurende een aantal eeuwen gegroeid. De eerste verhalen stammen al uit de negende eeuw, en de collectie groeide door totdat het geheel in de vijftiende eeuw in het Arabisch op papier werd gezet. In het begin van de achttiende eeuw werd het boekwerk in het Frans vertaald (Les Mille et Une Nuits door Antoine Galland), en in de negentiende eeuw werd het tweemaal in het Engels vertaald: Arabian Nights door Edward William Lane, en The Tousand Nights and a Night door Richard Francis Burton, waarvan Arabian Nights verreweg het bekendst geworden is.

De bekendste sprookjes uit 1001 nacht zijn: Aladdin en de Wonderlamp, Ali Baba en de veertig rovers en Sinbad de Zeeman.